Çağdaş Devlet Düzenleri (İngiltere, Amerika, Fransa, Almanya)

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi`nin birinci sınıfında, yaz döneminde, bütün bölümlerde haftada dört saat olarak okutulan Anatüzeye (Anayasa Hukukuna) Giriş dersi iki ana bölümden oluşuyor: 1) Siyasal düzen (rejim) ve dizgeler (sistemler); 2) Türk anayasa gelişmeleri. Bu geniş kapsamlı ders, adından da belli olduğu üzere, bir giriş dersi niteliğinde. Üçüncü ve dördüncü sınıflarda, artık yalnızca kimi bölümlerin öğrencilerine okutulan Türk Anayasa Düzeni, Çağdaş Devlet Düzenleri, Temel Haklar ve Özgürlükler, İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması dersleri, bu giriş dersinin açılımı ve devamı niteliğinde.

Üçüncü sınıfta, Kamu Yönetimi ve Uluslararası İlişkiler bölümlerinde, kış döneminde, haftada üç saat olarak okutulan Çağdaş Devlet Düzenleri dersi, birinci sınıftaki giriş dersinin birinci ana bölümünde edinilen temel çerçeveye oturuyor. Dersin amacı, bu temel çerçevenin sağladığı kuramsal ve tarihsel bilgiler ışığında, günümüzün birtakım önemli devletlerinin siyasal düzenlerinin somutta nasıl işlediğini öğrenmek.

İncelenecek devletlerin seçimi her zaman kolay değil. Ancak, hem dünyadaki ağırlıkları, hem de yarattıkları öykünmelerin yaygınlığı nedeniyle İngiltere, Amerika ve Fransa`nın incelenmesi zorunlu. Bunlara, hem Avrupa Birliği’ndeki ağırlığı, hem geliştirdiği siyasal dizgenin özgünlüğü, hem de Türkiye için taşıdığı özel önem nedeniyle, Almanya’yı da katmayı kaçınılmaz gördüm.

Dersin izlencesi kısaca şöyle: Girişte, çok genel çizgileriyle, kuramsal ve tarihsel çerçeve anımsatılacak. Bunun için SBF birinci sınıfta okutulan Anatüzeye Giriş kitabı kaynak olarak kullanılacak. Dersin ana bölümünde ise, sırasıyla İngiltere, Amerika, Fransa ve Almanya’nın siyasal düzenleri incelenecek. Bu amaçla önce ilgili ülkenin anayasal düzenlemeleri, sonra yasama-yürütme-yargı sıralamasına uyularak devlet kurumları, sonra da, başta siyasal partiler olmak üzere, siyasal dizgenin öteki öğeleri ele alınacak. Bu inceleme sırasında hep siyasal yaşamın somut işleyişi yakalanmaya çalışılacak.

Konusu güncel gelişimleri kapsayan bir ders için not yazmak, nankör bir iş. Verilerin değişkenliği, her kitabı hızla eskitiyor. Yalnızca Türkiye`deki bir iki kaynak kitap değil, gelişmiş ülkelerdeki ders kitapları da bu yazgıdan kurtulamıyor. Alınabilecek tek önlem, olabildiğince yeni verilerle çalışmak. Bu ders notları kaleme alınırken, hep bu kaygı göz önünde tutuldu. Bilindiği gibi, son yıllarda, bu alanda, değeri abartılamayacak bir olanak doğdu: Ağ (Internet). Artık güncellemeler, derste, günbegün yapılabiliyor. Öte yandan, kitabın her yeni baskısı bu yeni gelişmeleri eklemek için bir fırsat yarattığı gibi, daha önce gözden kaçmış yanlışların düzeltilip eksiklerin tamamlanmasını da olanaklı kılıyor.

Son olarak, dil konusunda da birkaç söz söylemem gerekiyor. Anatüzeye Giriş kitabımı okuyanlar, tutarlı ve arı bir bilim dili geliştirilmesine ne denli önem verdiğimi bilirler. Bu ders notlarında da aynı tutumu sürdürmeye çalışıyorum. Bu notlarda da, kimi öz Türkçe sözcüklerin anlamında duraksayan okurlar için Anatüzeye Giriş`in Sözlükçe bölümünü kitabın sonuna ekledim. Ne var ki, konu yabancı ülkeler olunca herşeyi Türkçeleştirmek olanaksız. Tarihsel gelişmelerin ürünü olan birtakım özgün kurumlar, ancak kendi dillerindeki terimlerle adlandırılabilirler. Bunları ne Türkçe`ye, ne de başka bir dile çevirerek aktarma olanağı yok. Tek çıkar yol, yabancı terimi olduğu gibi kullanmak ve anlamını Türkçe açıklamak. Durum böyle olunca, ders notlarında yığınla yabancı sözcük bulunması kaçınılmaz oldu. Elbette, ders notları, öncelikle öğrencileri ilgilendirir. Ancak, İngiltere, Amerika, Fransa ve Almanya’nın siyasal düzenlerine ilişkin olarak derli toplu ve güncel bilgiler edinmek isteyen genel okurun da bu notlardan yararlanabileceğini umuyorum. Birilerine yararlı olabildiysem, ne mutlu bana.

Prof. Dr. Cem Eroğul