Üniversiteler Üzerine

Fihrist olarak, 2021 yılının ilk günlerinde bu çalışmayı hayata geçirme kararı almış; özgür düşünce platformlarının savunulması ve üniversitelerin öneminin altının çizilmesi yönünde bir tavır belirlemiştik. O tarihlerde, özerk üniversite fikrinin Türkiye’deki son kalesi olan Boğaziçi Üniversitesi “düşmek üzere” idi. Bu yüzeysel ve doğrudan politik heves doğrultusunda çıkarılan iktidar savaşının yanında, özgür düşüncenin merkezi olan özerk üniversite olgusunun binyıllara varan derin bir tarihi ve felsefi zemini olduğu aşikâr. Bu bilinçle konuya yaklaştığımızda, özgür düşünce platformlarının en önemli savunucusu John Stuart Mill’in karşımıza çıkması kaçınılmazdı.

Bu yapıt, John Stuart Mill’in kaleminden çıkan bir mektup ve dudaklarından dökülen uzun bir konuşma metnini içermekte; ünlü İngiliz düşünürün eğitim ve üniversiteler üzerine saptamalarını ve görüşlerini açık bir dille ortaya koymaktadır.

Üyesi olduğu İngiliz Parlamentosu’nun görevlendirdiği Mill, mektupta, vakıf okulları bağlamında İngiliz eğitim sisteminin durumunu ele alır, sorunları gözler önüne serer ve uygun gördüğü çözüm önerilerini sunar. İkinci metin ise, kendisine fahri rektörlük unvanı verilmesi onuruna Saint Andrews’te kültür üzerine yaptığı konuşmadan aktarılmıştır. Bu uzun konuşmada Mill, yer yer İskoç ve İngiliz eğitim sistemlerini karşılaştırırken, genel itibariyle evrensel olarak geçerli sayılabilecek iyi eğitimin ana hatlarını çizer.

Metinlerde dile getirilen konuların günümüz akademik dünyasında ne denli geçerli olduğunu görmek, hem John Stuart Mill’in liberal görüşlerinin evrenselliğinin hem de akademik dünyanın yaşadığı sıkıntıların evrenselliğinin kanıtıdır diyebiliriz.
Fihrist olarak bu değerli çalışmaları Türkçe yazınına kazandırmanın mutluluğu ile, sizlere iyi okumalar dileriz.
Ömer Alkan