Zübdetü’L-Hakayık

Ahmet Mithat Efendi, ansiklopedist/hezarfen bir aydın olarak hem hayatında hem de yazı faaliyetinde pek çok konu ve alanla ilgilenmiş, yazılarında halkı eğitmek, aydınlatmak amacını gütmüştür. Bu bağlamda onun ilgilendiği alanlardan birisi de tarihyazıcılığı/ vakanüvisliktir. Mithat Efendi, tarihî olayları kurmaca eserlerinde yorumlayıp kullandığı gibi, güncel siyasi olayları belge ve iddialarla kitaplaştırıp o günün kamuoyu ve gelecek nesiller için kayıt düştüğü de görülmektedir. Bu amaçla yayımladığı iki kitabı Üss-i İnkılap ve Zübdetü’l-Hakayık’tır. Üss-i İnkılap’ta (1877-78) II. Abdülhamit öncesinin tarihî olaylarını, sultanın tahta çıkışını ve saltanatının ilk yılını ele alan Ahmet Mithat, Üss-i İnkılap’ın devamı niteliğinde 1878’de yayımladığı Zübdetü’l-Hakayık’ta 93 Harbi’ni işlemiştir. Büyük bölümü belgelerden oluşan ve çok çeşitli belgeler kullanılarak hazırlanan Zübdetü’l-Hakayık, “93 Harbi” adıyla bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı hakkında, savaşın sonunda sıcağı sıcağına hazırlanan ender çalışmalardan biridir.